Historie

Geschiedenis van Thangka’s: Tibetaans-Boeddhistische Rolschilderingen

tibetaanse thangka schilder
Thangka schilder in het begin van de 20e eeuw in Tibet

Wanneer je het (Tibetaanse) woord THANGKA vertaalt, betekent het zoveel als ‘geregistreerd bericht.’
Dat wil zeggen dat thangka’s iets communiceren naar de beoefenaar van de boeddhistische filosofie, en dat het dient als hulpmiddel bij onderricht van de Lama’s en ook als hulpmiddel bij meditatie door het visualiseren van de Boeddha’s die op een thangka zijn afgebeeld.

Een nepalese Boeddhaschilder
Een thangka-schilder uit het begin van de 21e eeuw in Nepal
Vrouw in Tibet
Een oude Tibetaanse vrouw kijkt naar de afbeeldingen van Boeddha’s op de binnenplaats van een klooster

Oorspronkelijk werden deze afbeeldingen door monniken en lama’s gebruikt om de Dharma (Boeddha’s leer) te onderwijzen. Ze konden namelijk makkelijk opgerold en vervoerd worden om ergens ver weg in een klooster of op een dorpsplein weer uitgerold te worden, waarna er met een aanwijsstokje lesgegeven werd aan de (hoofdzakelijk nomadische) bevolking.

Tibetaanse thangka schilder in Boudhanath, Nepal
Thargey(-la) was de Tibetaanse thangka leraar van Carmen Mensink’s thangka leraar (Andy Weber)

Een lama reisde naar een afgelegen dorp, rolde de thangka uit op het dorpsplein en gebruikte de afbeelding om over de boeddhistische filosofie te vertellen.

De reuzenthangka van een Boeddha in tibet wordt uitgerold
Zo nu en dan (bij speciale gelegenheden) wordt een enorme thangka uitgerold op een heuvel

Thangka’s worden ook gebruikt bij grote openbare ceremonies. Tot op de dag van vandaag worden bij sommige kloosters eens per jaar reusachtige thangka’s (gewoonlijk appliqué thangka’s)
afgerold bij bepaalde festiviteiten.

Thangka's hangend in de tibetaans boeddhistische tempel
De rolschilderingen hangen ter inspiratie van de monniken, nonnen en lekenbeoefenaars aan weerszijden van de troon
Muurschildering tibetaanse kunst
Prachtige muurschildering van Prajnaparamita als Groene Tara (in de tempel van Alchi, Ladakh)

Op een dieper vlak zou je kunnen zeggen dat thangka’s de visuele uitdrukking zijn van de volledige (staat van) verlichting, dat hét ultieme doel is van het Boeddhistische pad. Vandaar dat een thangka soms ook wel ‘wegenkaart naar verlichting’ wordt genoemd.

Boeddha gezicht getekend volgens het raster met verhoudingen
De juiste verhoudinge voor het tekenen van een Boeddhafiguur worden traditioneel weergegeven in een grid

Om de afbeeldingen in een thangka te schetsen heeft de kunstenaar de juiste kennis nodig van de verhoudingen en maten van elke Boeddhafiguur (maar ook bijvoorbeeld Tibetaanse Mandala’s) zoals al eeuwenlang gebruikt in de boeddhistische iconografie.
Een raster of grid dat deze verhoudingen bevat is essentieel voor de overdracht en continuïteit van de figuren.

Hand van de Boeddha in de juiste proporties
De juiste verhoudingen voor het tekenen van de Boeddha of zijn hand leer je tijdens de thangka lessen van Carmen Mensink
Wil je zelf een Boeddha leren tekenen of schilderen?
Kijk dan bij komende Thangka Cursussen in Nederland

Tekenen & Schilderen van Boeddha’s & Mandala’s volgens de Tibetaanse traditie